29 marca 2024

Pierwszy atlas Księżyca: biografia i odkrycia astronoma Jana Heweliusza

Related

Kasyno GGBet: jak obstawiać wygrywające zakłady?

Dla wielbicieli hazardu kasynowego kasyno online jest może najlepszym...

Aron Chmielewski – gdański hokeista: najważniejsze osiągnięcia

Aron Chmielewski, który urodził się i dorastał w Gdańsku,...

Najlepsze kluby sportowe Gdańska

Gdańsk, malownicze miasto nad Morzem Bałtyckim, słynie nie tylko...

Najpiękniejsze trasy rowerowe Gdańska

Gdańsk to miasto pełne historii i piękna. Z wąskimi...

Share

Jan Heweliusz — jeden z historycznych symboli Gdańska. Uczony znany jest jako wielki intelektualista – wraz z urodzonym w mieście Danielem Fahrenheitem i Arturem Schopenhauerem. Za życia astronoma jego obserwatorium było znane jako jedno z najważniejszych ośrodków astronomii w Europie, pisze igdansk.com.

Życiorys

Urodził się 28 stycznia 1611 roku w rodzinie Abrahama i Korduli Gewelke. Nazwisko „Gewelke” zmieniało się wiele razy, uznany za Heweliusza. Pochodził z niemieckojęzycznej, luterańskiej rodziny.

Jako dziecko Jan uczęszczał do Gimnazjum. Jego nauczycielem był znany matematyk Piotr Krüger. W 1630 roku Heweliusz rozpoczął studia prawniczo-ekonomiczne w Lejdzie. Po ukończeniu studiów podróżował po Francji i Anglii, gdzie poznał Pierre’a Gassendiego, Marina Mersena i Athanasiusa Kirchera.

Naukowiec miał szczęście spotkać dwie kobiety, które wspierały jego rozwój naukowy, oraz wielu zwolenników, którzy wierzyli w jego talenty. Swoją pierwszą żonę Katarzynę poznał po powrocie do Gdańska. Pobrali się 21 marca 1635 roku. W 1636 roku Heweliusz został członkiem cechu piwowarów, co przyniosło mu bogactwo i silną pozycję w społeczeństwie. Niestety Katarzyna zmarła na nieznaną chorobę w 1662 roku.

Półtora roku później Heweliusz poślubił kobietę, która stała się jego najlepszym partnerem w jego poszukiwaniach nieznanego na nocnym niebie – Elżbietą Heweliusz z domu Koopman. Była najmłodszą córką w rodzinie kupieckiej. Obie kobiety były znane z tego, że bardzo troszczyły się o męża oraz były kochającymi żonami.

Elżbieta miała zaledwie 16 lat, kiedy poślubiła Heweliusza. Później była pierwszą kobietą w astronomii, która poczyniła znaczne postępy. Elżbieta urodziła mu czworo dzieci i przejęła wszystkie codzienne obowiązki. Pozwoliło to Heweliuszowi pracować jak najwięcej nad swoimi badaniami i odkryciami. Po śmierci Jana opublikowała nawet dwie jego książki. Kobieta ukończyła również niektóre z jego nieopisanych rękopisów i została pierwszą kobietą-astronomem w swojej części świata.

Obserwatorium — naukowa korona miasta

Obserwatorium Heweliusza było znane jako Stellaeburgum – co oznacza „Gwiazdogród” (albo „Gwiezdny Zamek”). Znajdowała się na dachu trzech połączonych domów Heweliusza na rogu dzisiejszej ulicy Korzennej. Całą budowę planował sam astronom.

Heweliusz zbudował Obserwatorium w 1641 roku. Pomieszczenie zostało wyposażone w doskonałe instrumenty, w tym dużą lunetę Heweliusza o długiej ogniskowej 46 metrów. Była to prawdopodobnie najdłuższa luneta ażurowa, jaka powstała przed pojawieniem się teleskopu powietrznego.

Dzięki swoim zdolnościom analitycznym Heweliusz stał się znany wśród rodziny królewskiej i zyskał poparcie wielu najważniejszych ludzi swoich czasów. W 1659 roku uczony cieszył się życzliwością króla Polski – Jana Kazimierza. Jego prywatne obserwatorium odwiedziła również 29 stycznia 1660 roku Polska królowa Ludwika Maria Gonzaga. Otrzymał również wsparcie finansowe od dworu króla Francji Ludwika XIV.

Król Polski Jan III Sobieski regularnie odwiedzał Heweliusza w latach 1677-1683. Był pod takim wrażeniem od uczonego i jego pracy, że zwolnił astronoma z płacenia podatków związanych z warzeniem piwa i pozwolił mu sprzedawać piwo poza miastem. Przyjaźń ta została zwieńczona nazwą gwiazdozbioru „Scutum Sobiescianum” (Tarcza Sobieskiego) na cześć wiedeńskiego triumfu monarchy.

Obserwatorium stało się przez pewien czas jedną z najważniejszych części miasta. Społeczność naukowa podziwiała nową instytucję. Z całej Europy przyjeżdżali tam młodzi kandydaci nauk ścisłych, aby studiować u gdańskiego magistra.

Pożar

W obserwatorium wybuchł pożar 26 września 1679 roku. Podczas gdy Elżbieta i Jan byli nieobecni, „ogień wzniecił jeden ze służących – celowo, albo przypadkiem”. Takie dane podano w opowiadaniu, które zostało powtórzone w pracy „Atlas ciał niebieskich”.

Wielkie obserwatorium Heweliusza zostało zniszczone w wyniku pożaru. Ogień zniszczył jego książki, narzędzia i rzeczy osobiste. Po tej tragedii Heweliusz opisał katastrofę w przedmowie do swojego „Annus climactericus” (1685). To niefortunne wydarzenie dotknęło i bardzo zdenerwowało Heweliusza.

Instrumenty astronomiczne, notatki i stosy rękopisów spłonęły, a obserwatorium bardzo ucierpiało. Uważa się, że córka Heweliusza, Katarzyna, miała dość przezorności, aby uratować rodzinny rękopis „Catalogus stellarum fixarum”. Cudem ten rękopis udało się uratować przed kolejnymi pożarami i bombardowaniami: od oblężenia Gdańska w 1734 roku po bombardowania podczas II wojny światowej.

Heweliusz próbował naprawić sytuację. Kiedy doszedł do siebie — starał się wyremontować uszkodzone obiekty, odtworzyć stare notatki. Naukowiec próbował zapisać wszystko, co pamiętał z poprzednich prac. Następnie przygotował swoje obserwatorium do obserwacji komety w grudniu 1680 roku. Astronom później nazwał gwiazdozbiór Sekstantem ku czci swoich zaginionych instrumentów.

Książki i wynalazki Heweliusza

Jan Heweliusz był w stanie skupić się na swojej karierze i pasjach w spokojnym środowisku stworzonym dla niego przez jego żonę. Zaczął studiować astronomię od około 1639 roku. Specjalista odegrał również przewodnią rolę w urzędzie miejskim i został rajcą w 1651 roku. Z czasem zyskał reputację astronoma, który był „założycielem topografii księżycowej” i odkrył dziesięć nowych konstelacji. (Siedem z nich są nadal uznawane przez społeczność naukową). Kiedy Jan nie badał nieba, próbował wynaleźć nowe narzędzia, aby jego obserwacje i analizy były bardziej skuteczne. Jednym z jego wynalazków jest wahadło do obserwacji zaćmienia słońca.

W 1664 roku Heweliusz został członkiem znanego Towarzystwa Królewskiego w Londynie. 15 lat później odwiedził go młody Anglik o imieniu Edmond Halley. Towarzystwo chciało, aby Halley przekonał Heweliusza, aby pozwolił im wykorzystać jego pomiary do nowoczesnych teleskopów. Heweliusz zademonstrował swoje metody Halley’owi. Ich dyskusje wpłynęły na przyszłego odkrywcę komety Halleya.

Astronom obserwował plamy na słońcu, odkrył librację Księżyca i cztery komety – w 1652, 1661, 1672 i 1677 roku. Opublikował kilka monumentalnych książek, wśród których najbardziej znana to „Selenographia” (1647), a także „De nativa Saturni facie ejusque varis Phasibus” (1656), „Prodromus Cometicus” (1665), a także krytykowana „Cometographia” (1668). Był także autorem „Historiola Mirae” (1662), w którym nazwał i opisał okresową gwiazdę zmienną Omicron Ceti Mira.

Heweliusz opublikował książkę w dwóch częściach „Machina niebieska” – pierwszy tom w 1673, a drugi w 1679, która jest niezwykle ważnym dziełem astronoma, ponieważ zawiera opis jego instrumentów i wynalazków. W tym tekście opisał również swoje metody obserwacji. Ostatnią książką, którą napisał, była „Annus Climactericus sive Rerum Uranicarum Observationum Annus Quadragesimus Nonus”. Praca została opublikowana w 1685 roku.

Jan Heweliusz zmarł w swoje 76. urodziny, 28 stycznia 1687 roku. Został pochowany w kościele św. Katarzyny, niedaleko swojego obserwatorium. Miejsce, w którym znajdował się obiekt naukowy, zostało zniszczone podczas II wojny światowej. Najważniejszym pomnikiem astronoma jest uważany ten, na którym on siedzi na krześle i patrzy w niebo. Naukowiec jest związany z Gdańskiem.

.,.,.,.,. Copyright © Partial use of materials is allowed in the presence of a hyperlink to us.